THỜI NIÊN THIẾU CỦA SHERLOCK HOLMES: Lạc mất và tìm lại

Nền văn hóa đại chúng Anh ghi nhận Ngài Athur Conan Doyle như một trong những biểu tượng văn học bên cạnh những cái tên như William Shakespear, Oscar Wilder, J.J Tolkien hay   George Orwell… Cùng với đó, nhân vật chàng thám tử tài danh Sherlock Holmes của ngài Doyle, cũng như chàng Bilbo Baggin trong tiểu thuyết của Tolkien hay Doctor Who đã trở thành những nhân vật tiêu biểu được cả thế giới biết đến và say mê trong hàng chục năm qua.

Độc giả lâu nay vẫn biết đến thám tử Sherlock Holmes là một người đàn ông trưởng thành miệng ngậm tẩu, sát cánh bên người bạn đồng hành trung thành Watson (hoặc gần đây, trong một số phiên bản truyền hình vỡi nỗ lực làm mới lại biểu tượng này, là một “thám tử cố vấn” Sherlock với miếng dán nicotine trong phim truyền hình Anh, hay một Homles phiên bản Mỹ với cô bạn đồng hành Joan Watson xinh đẹp) chiến đấu vì công lý. Anh là một người đàn ông khiến chúng ta đôi khi phải đặt câu hỏi: “Quá khứ nào đã tôi rèn nên Sherlock Holmes?”

Quãng đời niên thiếu giống như những mảnh ghép bị Holmes gỡ bỏ một cách cố tình khỏi bức tranh cuộc đời mình. Anh làm chúng biến mất, nhưng không có nghĩa chúng chưa từng tồn tại. Nhà văn người Canada Shane Peacock bằng nỗ lực tuyệt diệu và phi thường của mình, dường như đã tìm được một phương pháp để  phục dựng lại những mảnh ghép ấy trong series truyện trinh thám “Thời niên thiếu của Sherlock Holmes”.

Bên cạnh việc kể lại câu chuyện về quãng đời thơ ấu của Holmes, trong bộ sách này, Shane Peacock đã đồng thời phục dựng lại cả Luân Đôn thế kỉ 19, với tất cả những gì chân thực nhất của một đô thành mang hơi thở của thời đại Victoria. Thành phố với chằng chịt những con đường và hẻm ngách đầy rẫy những kẻ bất lương, những khu nhà ổ chuột điêu tàn tồn tại hiên ngang bên cạnh những khu nhà của giới quý tộc sống đời xa hoa nhưng đầy rẫy bí ẩn, dòng sông Thames với dòng chảy uốn lượn cuốn theo nó là số phận của bao con người… Rải rác trong cuốn sách là những tên phố mặt người đã quá thân quen, được in tạc vào lịch sử sâu đậm tới nỗi nếu giả họ chưa hề tồn tại, thì nhân loại hẳn sẽ chẳng thế nào đi đến được ngày hôm nay: Karl Max và Enghel, phó thủ tướng Benjamin Disraeli, “linh hồn của Anh Quốc” – ngài Charles Dickens... Cậu bé Holmes lướt ngang qua Max và Enghel trong một cuộc bạo động của dân nghèo, diện kiến Disraeli trên cây cầu bắc ngang sống Thames một đêm nồng nực, và cùng người dược sĩ già chia sẻ với nhau những chương truyện Dickens chắp bút… Giữa đô thị cổ kính ấy, giữa những đường phố và con người, cậu bé Sherlock dường như không còn sống trong thế giới hư cấu thuần văn học, mà đã đặt được đôi chân mình vào lịch sử nhân loại. Cậu khiến người ta tin rằng cậu tồn tại, cậu có thật, và người ta sẽ tìm thấy cậu, đâu đó, trong những bức ảnh hay tranh vẽ quang cảnh Luân Đôn thời bấy giờ.

Sherlock không phải nhân vật duy nhất trong câu chuyện của ngài Doyle có một quá khứ được kể lại. Câu chuyện ấy bao hàm cả  Giáo Chủ, tên cầm đầu băng nhóm tội phạm nhí với tham vọng làm lũng loạn cả Luân Đôn, cô tiểu thư Irene Doyle phá cách, chàng thanh tra Lestrade mẫn cán… Và cả cái lướt qua tình cờ, với người mà ta hi vọng sau này chính là bác sĩ Watson. Peacock có câu trả lời hợp lý cho tất cả. Cô bé Irene Doyle lột xác thành “The Women” Irene Adler làm Homles chao đảo, sự đối đầu giữa Sherlock với thằng nhóc thủ lĩnh băng cướp nhí trở thành sự đối đầu giữa hai bộ óc thiên tài bậc nhất… Từng bước một, họ biến đổi, và trở thành những nhân vật mà chúng ta đều đã biết mặt quen tên.

Hệ thống nhân vật trong “Thời niên thiếu của Sherlock Holmes” đa phần là ẩn số được tung ra theo kiểu “Ai sẽ là ai?”. Tuy nhiên, nhân vật Sigerson Trismegistus Bell (hay còn được biết đến như một ông dược sĩ già điên khùng với cái lưng hình dấu hỏi, một nhà giả kim, một nhà hóa học, tổ sư của môn võ Bellitsu, ông già đội mũ fez…) là một biến số ngẫu nhiên đầy lý thú. Ông Bell với cửa hàng thuốc trên phố Đan Mạch dường như là một thứ “phiên bản giới hạn” dành riêng cho series thời thơ ấu này, giúp bộ sách tự phân biệt nó với công trình của ngài Doyle, cho dù theo đánh giá cá nhân người viết, Shane Peacock đã bắt nhịp được với nguyên tác một cách hoàn hảo.

Ông dược sĩ Bell quan trọng với Sherlock của Peacock như thể bác sĩ Watson quan trọng với Holmes của ngài Doyle. Họ đều là những người làm nhiệm vụ chữa lành các vết thương – không chỉ là thể xác, mà còn là tâm hồn đầy giông bão của Holmes. Watson là bằng hữu, là tri kỉ, một người thư kí để ghi chép, một người xuất hiện để kể lại những chiến công lẫy lừng của Holmes khi anh đã trưởng thành; còn ông già Bell là mái nhà, là người cha, người thầy, một “sư phụ” thay bậc thân mẫu của Sherlock yêu thương cậu (tất nhiên theo cái cách lạ lùng của riêng ông), dạy dỗ, trang bị cho cậu tất cả những gì cậu cần để trở thành một “chàng trai vàng”, một báu vật của công lý. Những tháng ngày mà họ đã chia sẻ với nhau dưới mái nhà trên phố Đan Mạch, mối quan hệ kì lạ ở ngã ba giữa tình cha con, tình thầy trò và cả tình bằng hữu, niềm vui và hạnh phúc mà cậu bé Sherlock đã tìm lại được khi ở bên ông… người ta sẽ nhớ về nó, như nhớ về tình huynh đệ giữa bác sĩ Watson và Sherlock Holmes.

Con người ta ai cũng phải lớn lên. Và cậu bé Sherlock mười ba tuổi cũng đến ngày phải trưởng thành. Có khác chăng bởi con đường Sherlock lựa chọn là độc đạo, nên quá trình trưởng thành ấy thật nhiều đớn đau và mất mát. Vụ án đầu tiên cậu điều tra đã đẩy mẹ cậu vào chỗ chết. Sherlock hiểu rằng trên ngả đường công lý, những người thương yêu cậu đều gặp nguy hiểm – điều này  trở thành nỗi ám ảnh, ép buộc cậu triệt tiêu cảm xúc, sống bằng những suy luận khoa học chính xác. Sherlock nhận ra công lý mà cậu kiếm tìm không phải sự trả thù cho người mẹ quá cố hay tìm kiếm tiếng tăm lẫy lừng. Nếu hành động vì những mục đích ấy, thì cậu mãi mãi sẽ không thể thành con người mà cậu khao khát.

Bước chuyển mình cuối cùng để trưởng thành của cậu bé Sherlock để trở thành thám tử Sherlock Holmes là gì? Là mùa xuân u ám khi những người cậu yêu thương nối tiếp nhau ra đi? Là khi cậu quyết định cắt đứt mọi liên hệ với những người cậu yêu quý? Hay chiếc đồng hồ sự sống đang đếm ngược về 0 của ông Bell? Hay cuộc đối đầu sinh tử với đối thủ số một? Hay… Mỗi người, thậm chí chính Holmes cũng sẽ có những lựa chọn cho riêng mình. Nhưng đứng ở quan điểm chủ quan của người viết, có lẽ đó là khoảnh khắc trên cầu tàu, ông Bell vạch mặt hung thủ thực sự đã giết Grimsby, và dạy cho Sherlock bài học sau cùng.

“Hãy tôn trọng chính bản thân mình và tôn trọng những người khác. Hãy luôn làm việc đúng đắn, bất chấp tất cả, dù đối thủ của con là ai, dù hắn tàn ác tới đâu. Và hãy mưu mẹo, chàng hiệp sĩ trẻ của ta, hãy dùng những cách thức không chính quy, thậm chí, nói thế nào nhỉ, những chiêu thức hơi hiểm một chút, và hãy luôn chiến thắng! Con hãy tỏa sáng. Con phải chiến thắng! Nhưng đừng bao giờ làm những trò ma mãnh mà chúng làm.” – Sigerson Bell (Trưởng thành. Thời niên thiếu của Sherlock Holmes)

Chàng trai trẻ đã hứa. Anh bắt đầu một cuộc hành trình mới, với những di sản mà ông Bell để lại, quyết tâm xóa đi quá khứ của mình, như loại bỏ điểm yếu cuối cùng mà bọn tội phạm có thể sử dụng để chống lại anh. Anh đã sẵn sàng. Anh đã trưởng thành.

Trong suốt sáu tập sách của mình, Shane Peacock đã duy trì  một lối hành văn gợi cảm, đầy tinh tế pha chút hài hước “kiểu Anh”. Cốt truyện với những tình tiết vô cùng thông minh, ly kì và gay cấn, những cú ngoặt bất ngờ đánh lạc hướng bạn đọc khiến “Thời niên thiếu của  Sherlock Holmes” trở thành một phần mở đầu tuy muộn màng nhưng bắt nhịp mượt mà với phần truyện tưởng diễn ra sau nhưng đã xuất hiện trước nó vài thế kỉ. Bộ sách xuất hiện như một mảnh ghép còn thiếu của lịch sử, một phần tưởng chừng như đã vĩnh viễn biến mất, nay bất ngờ được tìm lại vẹn nguyên.

STRONG ICARUS