1. Mặt trăng quả thị
Ngày tháng Chín vẫn nắng oi ả. Nắng biến con đường gạch
lát xương đã cá bạc màu thành dòng sông sáng loá. Tôi khum hai bàn tay lên che
mắt, nhìn một lượt không gian yên tĩnh xung quanh mình. Luôn có một thứ gì đó mất
đi, hoặc bị thay thế so với quang cảnh cuối mùa hè trước mà tôi còn nhớ được.
Đôi mắt đang nheo lại của tôi dừng lại phía bên kia đoạn
tường gạch mộc thấp. Lấp ló giữa tán cây
um tùm, tương phản mạnh mẽ với sắc thẫm của những chiếc lá đang vào độ xanh
tươi nhất, là khuôn mặt em. Bóng nắng làm khuôn mặt em trở nên nhợt nhạt, nhưng
đôi mắt hấp háy cùng khuôn miệng cười rạng rỡ vẫn sống động lạ kì.
“Chào em!” – Tôi nhoẻn cười, cảm nhận được nỗi buồn trong
lòng mình đã nhẹ nhàng tan đi như sợi mây mỏng giữa bầu trời ngày nắng gắt. Cô
gái trước mặt tôi chính là sợi dây nối giữ những mảnh kí ức đứt quãng của tôi ở
vùng ngoại ô yên tĩnh này thành một dòng chảy liên tục. Em là người bạn đầu
tiên của tôi, trong mùa hè đầu tiên, và tiếp tục là người bạn duy nhất của tôi
trong những mùa hè của một thập kỉ sau đó.
Một thập kỉ, trong cuộc đời mới vỏn vẹn 17 năm, dài
như quãng thời gian của cả một đời người.
“Em làm gì trên đó thế?” – Tôi vẫn tiếp tục hỏi vọng
lên trong tư thế kì cục.
“Em hái thị.” – Em trả lời, nhoài người qua đoạn tường
thấp, chìa cánh tay khẳng khiu về phía tôi. Trong lòng bàn tay em, giữa những
ngón trắng xinh là quả thị chín vàng ươm, tròn vành vạnh như mặt trăng đêm rằm.
“Đây là năm đầu tiên anh về quê muộn như thế này nhỉ? Đã vào thu mất rồi.”
Tôi đáp lại câu hỏi của em bằng một nụ cười. Nụ cười ẩn
giấu một điều bí mật. Một điều bí mật nhỏ xinh mà trong những bức thư tay viết
gửi cho nhau suốt cả một năm vừa qua, tôi vẫn chưa dám hé lộ.
2. Cân bằng tan vỡ
Bà ngoại tôi từng là nhà văn. Nữ văn sĩ Hoàng Lan với
những tiểu thuyết diễm tình chìm đắm trong bi kịch và nước mắt. Mùa Hè năm tôi
mười hai tuổi, tôi và em ngồi bên nhau
dưới bóng hoàng lan bên hiên nhà, chúi đầu vào cuốn tiểu thuyết cũ mà tôi tìm
thấy dưới chiếc gối bà vẫn hay nằm. Dòng chữ đỏ đầy khoa trương trên bìa sách
viết rằng đây cuốn tiểu thuyết cuối cùng của nữ văn sĩ Hoàng Lan.
“Ôi, chú nhân vật chính có tên giống anh này! Còn cô
nhân vật chính cũng tên là Trà giống em luôn. Hay thật anh nhỉ, cứ như mình
đang ở trong sách ấy!” – Phát hiện của em đã kéo hai đứa trẻ con chúng tôi vào
trò chơi tưởng tượng đầy mới mẻ. Giữa
khu vườn mùa hè tĩnh lặng, chúng tôi trở thành hai nhân vật chính trong cuốn tiểu
thuyết của bà: nhắm mắt đứng dưới tán hoàng lan mà ngỡ mình đang dạo bước trong
rừng hoàng lan, lấy trộm bột đường từ bếp nhà Trà rồi cùng làm ra một thứ bánh
chẳng rõ hình thù mà cứ ngỡ nó là bánh trôi bánh chay trong mâm cỗ ngày Tết Hàn
thực mà người goá phụ tên Trà trong câu chuyện đã chuẩn bị cho chàng nhà văn…
Cơn hoang tưởng của hai đứa trẻ con chỉ thực sự chấm dứt
khi “mâm cỗ Tết Hàn thực” khiến em phải đi cấp cứu ở trạm xá vì ngộ độc, còn
tôi thì được mẹ cho một trận đòn quắn đít. Cuốn tiểu thuyết cũ còn chưa kịp đọc
tới trang cuối cùng cũng bị tịch thu. Ôm cái mông vẫn còn lằn những vệt tấy đỏ,
tôi khóc toáng lên, chạy theo níu tay, cố sức cứu lấy cuốn sách vô tội đang dần
biến thành những mảnh vụn dưới cơn giận của mẹ.
Hơn cả nỗi sợ hãi, tôi cảm thấy cùng lúc sự giận dữ và
hối hận đang nhấn chìm đầu óc mình trong cơn mụ mị. Tôi giận dữ vì mẹ đã xé cuốn
sách của bà, tôi giận dữ vì mãi mãi tôi không thể biết được kết thúc của câu
chuyện đang đọc dở, rằng anh chàng nhà văn trẻ tuổi si tình có cùng người góa
phụ chàng yêu vượt qua được những cấm cản và định kiến để đến được với nhau hay
không. Tôi hối hận vì ở góc nhỏ phía xa trong khung cảnh hỗn loạn những nước mắt
và cuồng nộ ấy, bà tôi đang lặng lẽ quan sát tất cả.
3. “Dưới bóng hoàng lan”
Tôi không hé răng với em nửa lời về cơn thịnh nộ của mẹ
tôi ngày hôm đó. Em không hỏi tôi về cuốn sách biến mất, thế là hòa. Cuốn sách
không còn, trò chơi tưởng tượng chấm dứt, nhưng dư âm của nó, hay đúng hơn là
vùng phi thời gian mà nó tạo ra trong suốt mùa hè năm ấy, đã thay đổi chúng tôi
mãi mãi.
Trở về thành phố phương Nam sau kì nghỉ hè đầy những
biến động ấy, tôi viết lá thư đầu tiên gửi em. Đội mưa, đạp xe đến bưu điện,
nhét lá thư vào hòm thư màu vàng chóe, tôi run rẩy và bồi hồi, như thể đang ném
đi một phần của chính mình vào vùng vô định. Lá thư hồi đáp của em sau đó đã
gây ra một vụ scandal nho nhỏ giữa ngôi trường cấp hai bé nhỏ. Đọc lá thư với
những con chữ xinh xắn viết bằng bút mực tím ấy, tôi có cảm giác như thể phần
cơ thể trôi dạt của mình đã được em tìm lại.
Trong những năm sau đó, ngoại trừ những mùa hè trở về
thăm bà ngoại, tôi và em cứ gửi thư tay qua lại giữa hai đầu đất nước, kể cho
nhau nghe những chuyện nhỏ xinh, những nỗi buồn, những niềm vui không đầu cuối.
Một năm, hai năm, rồi ba năm… đến lúc tôi nhận ra, thì dòng địa chỉ người nhận
trên những lá thư em gửi cho tôi đã thay đổi từ ngôi trường cấp hai thành ngôi
trường cấp ba nằm ở quận kế bên từ lúc nào.
…
Xế chiều, Trà mang sang nhà tôi một cái rá xinh xinh đựng
dăm quả thị tròn, to và vàng bóng. Em đặt những quả thị vào chiếc đĩa sắt tráng
men xanh của bà, rồi chúng tôi cùng nhau đi ra vườn. Hai đứa đến bên gốc cây
hoàng lan quen thuộc, tôi để em ngồi trên chiếc ghế băng đã cũ mòn, còn mình,
vì ý tứ, đứng tựa vào thân cây, giấu mình sau đám cành lá lòa xòa. Giữa những
chiếc lá nửa xanh nửa vàng, tôi chợt thấy mình đang đóng vai em – lấp ló giữa
những cành thị, lặng lẽ quan sát, chờ đợi đến khoảnh khắc mình được nhận ra. Sự
liên tưởng ấy khiến tôi bất chợt nhận ra sau bao năm tháng, dòng địa chỉ người
nhận trên những lá thư tôi gửi em chưa bao giờ thay đổi. Như thể em và vùng ngoại
ô này đã hòa làm một, chờ đợi tôi quay trở về.
“Anh nhìn gì vậy?” – Trà nghiêng người hỏi tôi.
“Cho em này!” – Tôi vụng về bứt những bông hoa hoàng
lan chín đưa cho em. Bông hoa chín nục vừa chạm vào đã vỡ ra thành một nhúm những
cánh hoa màu vàng ruộm. Em giữ những cánh hoa thuôn dài thơm ngát ấy giữa lòng
bàn tay, khẽ đưa lên mũi ngửi. Tôi bỗng ước được thay thế những cánh hoa ấy bằng
những ngón tay mình. Đan giữa những ngón tay của em.
…
Tuổi 15, cũng là lúc tôi có những ý tưởng đầu tiên về
sự xuất hiện đặc biệt của em trong cuộc đời tôi, và ngược lại. Tất cả bắt đầu từ
lá thư của Trà viết cho tôi, hỏi rằng liệu tôi còn nhớ cuốn sách của bà tôi mà
hai đứa từng đọc dở khi con bé, cuốn sách về anh nhà thơ vì đem lòng yêu mến
người goá phụ mà đã tìm cách dọn đến ở gần nàng. Trong lá thư hồi đáp, tôi chỉ
trả lời qua loa rằng mình có nhớ, cố gắng không đào sâu thêm vào sự kiện đã
qua. Nhưng dường như cuốn sách ấy đã trở thành nỗi ám ảnh của Trà. Trong lá thư
tiếp theo, em kể đã tìm thấy trong di cảo của ông mình – một nhà phê bình văn học
ít tiếng tăm, những trang nhật kí viết về quãng đời trước khi ông lấy bà và
sinh ra bố mẹ em. Những trang nhật kí của ông nội Trà không ngờ lại hé lộ trước
mắt tôi một chương tưởng chừng đã bị quên lãng trong cuộc đời bà tôi. Chương cuộc
đời mà trong đó, bà ngoại tôi là người goá phụ với cô con gái độc nhất, và ông
của Trà, là chàng nhà thơ si tình.
…
“Thật buồn cười là dù chúng mình đã cùng nhau trải qua
rất nhiều mùa hè cùng nhau trong khu vườn này, chúng mình vẫn lại để lỡ mất mùa
hè cuối cùng anh nhỉ?” – Trà bất ngờ đổi hướng câu chuyện bằng việc tung ra
thông tin lạ lẫm. Trong bóng chiều chạng vạng đang chậm rãi đổ xuống khu vườn,
sắc da nhợt nhạt của Trà khiến cô trông như thể một bức tượng bằng đá, với mái
đầu cúi thấp và khuôn mặt buồn bã.
“Em nói gì cơ?” – Nỗi bất an dâng lên trong tôi, như
thể em đã linh cảm được điều bí mật mà tôi đang che giấu.
“Suốt một tháng qua, liên tiếp có những nhóm người đến
xem và đo đạc khu đất này. Có vẻ như mẹ anh đã quyết định bán mảnh đất này đi
đúng không?” – Em nhìn thẳng vào tôi, cười. Chỉ đến lúc này, tôi mới bàng hoàng
nhận ra ánh lấp lánh trong mắt em đã vụt tắt từ lúc nào.
“Nhưng chúng mình vẫn còn những mùa hè, và anh, và cả
em nữa. Anh sẽ vẫn về thăm em vào mỗi mùa hè…” – Tôi đáp, cảm thấy giọng mình
đang dần trở thành một tiếng thở dài yếu ớt.
“Em cũng sẽ không còn ở đây chờ anh vào mỗi mùa hè nữa.”
– Trà đáp. Tôi có cảm giác mình nghe thấy tiếng những giọt nước mắt rơi trên gò
má em. Và cả tiếng những giọt nước mắt tưởng tượng đang rơi như mưa trong lòng
tôi nữa.
4. Hệ quy chiếu
Trà đã về. Chỉ còn lại tôi giữa bốn bề rỉ rả tiếng côn
trùng. Trên bàn thờ bà, những quả thị Trà mang sang đã ướp đẫm màn đêm trong
ngôi nhà vắng lạnh hơi người bằng thứ mùi hương ngọt ngào và thanh mát. Một cơn
ớn lạnh sống lưng khiến tôi vùng dậy, bật sáng tất cả bóng đèn trong mọi ngóc
ngách của ngôi nhà. Nỗi sợ hãi chậm rãi nhen lên trong lòng tôi. Sợ hãi bóng tối
bên ngoài song cửa, và sợ hãi sự tĩnh lặng bên trong ngôi nhà.
Nỗi sợ của tôi liệu có phải là thứ mà bà ngoại thường cảm
thấy, vào mỗi buổi chạng vạng trong cuộc đời mình? Liệu ở thành phố phương Nam,
mẹ tôi có đang trải qua cảm giác giống như bà đã trải qua, khi con trai duy nhất
của mẹ bỏ nhà ra đi, như cái cách mẹ đã bỏ bà tôi ra đi nhiều chục năm về trước?
…
Tôi bị đánh thức vào lúc sáng sớm bởi tiếng lũ chim
líu ríu trong khu vườn. Phải mất một lúc lâu đầu óc chây lì của tôi mới định vị
được khoảng không – thời gian mà tôi đang hiện hữu. Không phải những ngày mùa
hè của tuổi mười hai, mà đã là mùa thu của những năm mười bảy tuổi. Không phải
bắt đầu một ngày rong chơi với cô bạn thân thiết, mà là bắt đầu ngày cuối cùng
của cô ấy trong căn nhà giữa vùng ngoại ô yên ả.
Chiều qua, Trà đã nói gì đó với tôi, đại loại thật trớ
trêu làm sao khi hai gia đình không có mối liên hệ cụ thể nào với nhau, lại
cùng đi đến quyết định bán xới đất đai của cha mẹ họ trong cùng một năm. “Ít nhất
em có anh ở đây, ngay trước khi em phải rời đi. Đấy cũng coi như một điều may mắn.
Nhưng những điều may mắn chẳng bao giờ tồn tại lâu dài.” – Đó là điều cuối cùng
Trà nói với tôi, trước khi hai đứa chia tay dưới mái cổng gỗ. Tôi đã để vuột mất
cơ hội thổ lộ với Trà điều bí mật của mình. Không phải chuyện ngôi nhà, mà là một
điều rất khác.
Suốt buổi sáng ngày hôm ấy, tôi đã ngồi dưới tán hoàng
lan, đờ đẫn, mụ mị. Không có bất kì suy nghĩ nào nảy ra, cũng không có bất kì
thông tin nào từ thế giới xung quanh được tiếp nhận. Chỉ cho đến khi tiếng đồ đạc
bị xê dịch, tiếng người tranh cãi vọng lại từ bên nhà Trà tắt hẳn, thế giới
xung quanh mới ùa đến bên tôi, đầy những đổ vỡ và mất mát.
Tôi thấy mình lại là thằng nhóc tuổi mười hai, len lén
nhìn bà ngoại cặm cụi nhặt nhạnh những mảnh rách nát của cuốn tiểu thuyết cũ,
gom lại thành đống nơi góc vườn, rồi châm lửa đốt. Bà ngoại ngồi ở góc vườn cả
chiều hôm ấy, đốt hết những cuốn sách của mình. Mẹ tôi ngồi trong nhà, quan sát
tất cả bằng khuôn mặt câm lặng. Tôi đã sợ hãi rằng một phần nào đó trong bà ngoại
tôi đã chết vào buổi chiều ngày hôm ấy. Cái chết tượng trưng cướp đi mất một phần
nào đó của tâm hồn tôi. Có lẽ là phần trái tim dành cho lòng vị tha.
5. Lơ lửng giữa thinh không
Tóm tắt cuộc đời tôi đến giờ phút này, tôi có một người
mẹ vào thuở niên thiếu đã bỏ nhà ra đi để phản đối việc tái hôn của mẹ mình,
tôi có một người bà đã hi sinh hạnh phúc của đời mình để chiều lòng cô con gái
duy nhất, người sau này sẽ bỏ lại bà giữa tuổi già cô độc trong căn nhà cũ. Tôi
cũng có một cô bạn thanh mai trúc mã, người hoá ra lại là cháu gái của người
đàn ông bà tôi đã phải lòng khi xưa. Chúng tôi đã cùng lớn lên bên nhau, qua những
lá thư, qua những mùa hè dưới mái nhà của bà ngoại, và trong thế giới ảo tưởng
xây dựng nên từ cuốn tiểu thuyết - hồi kí của bà. Bà tôi đã mất, tôi không thể
tìm được tiếng nói chung với mẹ mình, và cô gái ấy đã quyết định bước ra khỏi
thế giới tưởng tượng mà hai đứa đã cùng xây dựng bao năm qua.
Thực tế phũ phàng đã chứng minh, là tôi chẳng còn gì
trong tay, ngoài một trái tim ê chề hối tiếc. Về những việc mình đã làm, về những
việc mình đã không làm, và về những việc đáng ra mình đã phải làm. Tôi đã không
nói lời tạm biệt Trà trong khi đáng ra tôi phải làm thế, tôi đã bỏ nhà đi thay
vì nói với mẹ những suy nghĩ của mình, tôi đáng ra đã phải đưa bà vào nhà trong
buổi chiều hôm ấy, nhưng cuối cùng lại để bà ở đó, và sau cùng, một cơn gió độc
đã khiến bà ngã gục…
Điều duy nhất đáng được ghi nhớ trong những ngày hỗn
loạn ấy có lẽ chỉ là mẹ tôi đã đi đến quyết định sẽ không bán đi mảnh đất có
ngôi nhà cũ của bà. Chúng tôi có một cuộc chuyện trò nho nhỏ dưới hiên ngôi nhà
cũ. Cuộc trò chuyện mà trong đó, chúng tôi không phải hai mẹ con, mà là hai thiếu
niên tuổi mười bảy với ngổn ngang muộn phiền. Mẹ tôi kể cho tôi về người mẹ của
mẹ, về sự ích kỉ khi lo sợ tình cảm mẹ dành cho mình sẽ bị một người đàn ông
khác cướp mất, về sự chống đối và quyết định sai lầm đã khiến mẹ ân hận suốt cả
cuộc đời. Phần tôi, tôi kể cho mẹ tôi nghe câu chuyện về tôi và em. Cuộc chữa
trị tâm lí nghiệp dư ấy chẳng dẫn chúng tôi đến kết quả cụ thể nào, nhưng ít nhất,
nó khiến trái tim chúng tôi không vỡ tan thành từng mảnh.
…
Trà không gửi thêm bất kì lá thư nào sau khi em chuyển
đi cùng gia đình. Còn tôi, tôi đã viết cho em hàng tá những lá thư không gửi. Sáng
hôm ấy, cơn giận hờn đã làm tôi lú lẫn tới độ quên đi việc em sắp bước vào một
vùng không gian mà tôi không hề biết đến, và em là người duy nhất có quyền trao
vào tay tôi sợi chỉ đỏ dẫn đường. Có lẽ dưới bóng hoàng lan năm ấy, em đã không
sai khi hỏi tôi liệu tôi và em có phải phần nối dài của tuổi trẻ mà ông bà hai
đứa đã để vuột mất hay không. Đó chỉ có thể là lí do hợp lí duy nhất lí giải việc
tại sao chúng tôi gắn bó với nhau đến như vậy. Tôi và em, chúng tôi chỉ là dư
âm của mối tình xưa cũ, được bảo quản vĩnh viễn trong lớp hổ phách tạo thành từ
không gian vùng ngoại ô chói chang nắng hè.
“Nhưng nếu vậy, một ngày kia, khi thoát ra khỏi lớp hổ
phách vĩnh cửu, liệu chúng mình còn nhìn thấy nhau theo cách mà chúng nhìn thấy
nhau trong khối hổ phách không?”
Tôi đã không thể giúp em trấn an nỗi sợ hãi ấy. Bởi một
cách nào đó, nó cũng là nỗi sợ hãi của chính tôi. Tôi sợ em sẽ cùng đáp án của
câu hỏi ấy quay lưng bước ra khỏi cuộc đời tôi mãi mãi. Tôi cũng sợ chính tôi sẽ
đột ngột nhận ra chúng tôi chỉ là những người xa lạ, và sự tồn tại đặc biệt kia
chỉ là hình ảnh bị khúc xạ qua lớp màn thời gian màu hổ phách mịt mùng.
Đáng lẽ trong khu vườn buổi chạng vạng ấy, tôi nên để
bàn tay mình thế chỗ những cánh hoa hoàng lan, siết chặt lấy bàn tay với những
ngón nhỏ xinh của em. Đó sẽ là câu trả lời giản dị và chân thành nhất. Nhưng rồi
tôi đã chùn bước, đã để nỗi sợ hãi của em lan sang mình, để mãi đến tận sau
này, trái tim tôi vẫn chỉ là một mặt trăng cô độc, lơ lửng giữa thinh không.
