Cuốn sách khổ to thứ hai của Nhã Nam mà em nhỏ đọc hết mà không skip đoạn nào, dù em mất cả tháng lận :)))
Hoa súng đen kể về 13 ngày trong cuộc đời ba người phụ nữ: một "mụ phù thủy" già, một cô giáo dạy mĩ thuật với đôi mắt màu hoa súng tím mê hồn và một cô bé con với bản năng hội họa trời cho. Cuộc đời họ không có điểm gì chung, trừ việc họ cùng sinh ra và lớn lên ở Giverny - ngôi làng nơi Monet đã dành trọn quãng thời gian cuối đời để vẽ những bông hoa súng, và ba người phụ nữ ấy đều liên quan đến một vụ giết người.
Xác một người đàn ông được tìm thấy bên sông, đầu bị đá đập nát, một nhát dao đâm xuyên tim và đầu chìm dưới nước. Dường như một kẻ nào đó căm thù nạn nhân tới độ hắn muốn giết anh ta đến ba lần. Không có một manh mối nào cụ thể để chỉ ra hung thủ, trừ một tấm bưu thiếp cũ trong áo nạn nhân với câu thơ trích ra từ một bài thơ cổ.
Đó là mở đầu câu chuyện - một vụ giết người. Nhưng cả cuốn sách khá (quá í) nặng này lại không để tâm nhiều lắm đến thị hiếu của những độc giả say mê một bộ truyện trinh thám với hung thủ và cách giết người. Thay vì thế, giống như một bông hoa súng dập dềnh trên làn nước tù đọng trong ao hoa súng của Monet, tác giả dành khá nhiều thời gian để nhẩn nha cùng các nhân vật bên lề câu chuyện. Vụ án vẫn ở đó, nhưng không phải kiểu vụ án mà thám tử thiên tài sẽ phá xong trong ba nốt nhạc.
Truyện vận hành song song hai ngôi kể: ngôi thứ nhất của bà phù thủy sống trong cối xay bột, lời độc thoại nội tâm của cô bé họa sĩ và ngôi thứ ba dành cho các nhân vật còn lại. Kiểu kể này tạo ra hai tuyến chuyện - hai không gian song song cùng tồn tại và thành công rực rỡ trong việc bóp méo nhận thức của độc giả về mọi thứ đang diễn ra trong từng trang sách - tưởng dở nhưng lại hóa hay vô cùng.
Như mình đã nói, tác giả đã dùng mọi biện pháp có thể, mọi phương tiện có thể xuất hiện trong cuốn sách để thay đổi cảm nhận của độc giả về không gian và thời gian - giống như việc khó mà nhìn những bức tranh của trường phái ấn tượng theo cách ta nhìn những bức tranh tường thời phục hưng. Sẽ luôn có một điểm mù, một khoảng méo mó, những thứ mà chỉ khi lùi lại đủ xa, ta mới luận ra được dáng hình.
Lối kể này hòa hợp sâu sắc với bối cảnh câu chuyện. Thật vậy. Mọi thứ gói gọn trong Giverny, trong 13 ngày đầy biến động - giống như cái ao hoa súng của Monet. Ta bất lực trong việc mở rộng, đi xa hơn nữa trên bề mặt hồ nước ấy, nhưng hoàn toàn có thể xuống sâu, sâu hơn nữa. Sâu tới độ những bí mật đen tối bị thời gian vùi lấp dần lộ diện.
Nhưng chúng ta - những độc giả của Hoa súng đen, cũng chỉ giống như một du khách đứng trên bờ nhìn xuống, khó mà đoán định được hai vật thể trôi trong lòng cái ao ấy - hai cái lá hoa tử đằng một đứa trẻ nghịch ngợm bứt ném xuống hồ chẳng hạn, cái nào ở sâu hơn, hay chúng chỉ đang nổi trên bề mặt...
Các sự kiện xảy ra trong Hoa súng đen giống như những vòng sóng nhỏ loang ra trên mặt hồ. Chúng đồng chất, đồng dạng, và quan trọng hơn cả, đều có chung một điểm khởi đầu - một viên sỏi ném xuống, hoặc một bong bóng khi metan nổi lên... Dường như ở Giverny, thời gian là một vòng lặp giống như những gợn sóng mặt hồ.
Đôi lúc khi chìm quá sâu vào câu chuyện của Hoa súng đen, mình quên béng mất nó là một truyện trinh thám. Các nhân vật "bình thường" trong câu chuyện có quá nhiều suy tư, quá nhiều khao khát và bản năng - để rồi cuối cùng đều chuốc về mình phần thiệt. Họ dường như quá dễ đầu hàng, quá dể bị tổn thương, quá dễ bị làm hại bởi cái ác. Còn cái ác lại có một vỏ bọc quá tận tụy, quá chân phương.
Ấy thế nhưng, câu chuyện về cây anh đào với những dải ruy băng bạc, về cô gái đeo những dải băng ấy trên tóc lại quá ngọt ngào, quá bi kịch - từa tựa như vị của cam thảo để người đọc sến súa là mình ngã vào, và chẳng dễ gì thoát ra được.
Tinh tế, hư ảo, dịu dàng nhưng cũng đầy day dứt, đó là những bông hoa súng của xúc cảm bung nở rực rỡ trong màn đêm của tội ác giăng mắc trong cuốn sách này.
Anh Phan
